Физик

Байгаль дахь аливаа хувьсал өөрчлөлтийг хөдөлгөөн гэнэ. Физик хэмжигдэхүүнүүд тухайн хөдөлгөөний туршид хэрхэн хувьсан өөрчлөгдөх зүй тогтол, онцлогийг судалдаг механикийн бүлгийг кинематик гэнэ. Материйн хөдөлгөөний хамгийн энгийн хэлбэр бол механик хөдөлгөөн юм.
Цаг хугацаа өнгөрөхөд аливаа бие болон түүний хэсгүүд өөр нэг биетэй харьцангуйгаар орон зайн байрлалаа өөрчлөхийг механик хөдөлгөөн гэнэ. Механик хөдөлгөөн цаг хугацаа. орон зайтай салшгүй холбоотой. Орон зай нь биеийн хэмжээ, байрлал, хоорондын зайг, цаг хугацаа нь үзэгдлийн эхлэл, төгсгөлийг тусгасан ухагдахуун.
Биеийн хөдөлгөөнийг судлах зорилгоор сонгон авсан жиших биеийг тооллын бие гэнэ. Тооллын бие цаг хугацаа хоѐрыг нийлүүлээд тооллын систем гэнэ. Тооллын биетэй жиших замаар тухайн бие хаана байсан хаашаа хэрхэн хөдөлж байгааг тогтоох боломжтой юм. Биеийг хэзээ хаана оршин байсныг болон байгааг нэгэн утгатай зааж болно. Үүнийг хөдөлгөөнийг тодорхойлох гэнэ. Тооллын ямар нэгэн биетэй жишихэд хөдөлж байгаа бие тооллын өөр нэг биетэй харьцуулахад хөдлөхгүй байж болно. Жишээ нь: Галт тэрэг дотор сууж яваа зорчигч газартай харьцангуй хөдөлж байх боловч галт тэрэгтэй харьцуулахад хөдлөхгүй байж болно. Механик хөдөлгөөний ийм чанарыг харьцангуй чанар гэнэ. Биеийн хөдөлгөөнийг судлахад түүний шугаман хэмжээ болон хэлбэр дүрсийг тооцохгүй авч болох тэр биеийг материал цэг гэж үздэг. Ингэж үзсэн тохиолдолд биеийн байрлалыг цэгийн координатаар тодорхойлох боломжтой. Биеийн хөдөлгөөнийг материал цэгийн хөдөлгөөнөөр төлөөлүүлж үзэж болохгүй тохиолдол ч байдаг.
Механик хөдөлгөөний үед үүсэх мөр буюу муруй шугамыг траектор гэнэ. Биеийн траекторын уртыг зам гэнэ. Зам нь зөвхөн тоон утгаар илэрхийлэгддэг скаляр хэмжигдэхүүн юм. Замыг
S /эc/ үсгээр тэмдэглэдэг. Биеийн эхний ба эцсийн байрлалыг холбосон чиглэлтэй хэрчмийг шилжилт гэнэ./Зураг-1/
Шилжилт нь тоон утга чиглэлээрээ зэрэг тодорхойлогддог вектор хэмжигдэхүүн юм.
S-үсгээр тэмдэглэнэ. Траектор нь бие хаанаас гарч хаагуур явж хаана хүрснийг заадаг бол шилжилт нь хаанаас хаана хүрснийг заана.
Нэгж хугацаанд биеийн шилжилтээр тодорхойлогдох хэмжигдэхүүнийг хөдөлгөөний хурд гэнэ.
Хурдыг υ /бэ/ үсгээр тэмдэглэдэг. tS
Нэгж нь cì
Траекторын өчүүхэн хэсэгт харгалзуулан тодорхойлсон хурдыг хоромхон (эгшин зуурын) хурд
tSX
, харьцангуй их хэсэгт харгалзуулан тодорхойлсон хурдыг дундаж хурд гэж тус тус нэрлэнэ. Нийт явсан замыг зарцуулсан бүх хугацаанд харьцуулан дундаж хурдыг скаляр хэмжигдэхүүнээр тодорхойлно.
átSá